Data redt levens 

Data redt levens bij de FOD Volksgezondheid

Van alle sectoren is de gezondheidszorg door de coronacrisis het zwaarst op de proef gesteld. De FOD Volksgezondheid, het Belgische overheidsorgaan dat waakt over de gezondheid van burgers, is al tientallen jaren een partner van SAS en heeft in het verleden fors in data geïnvesteerd. Om COVID-19 het hoofd te kunnen bieden, moesten ze weliswaar snel een tandje hoger schakelen, bijvoorbeeld om data met andere partners te delen en om de evolutie van de besmettingen of de ziekenhuisbezetting te voorspellen.

De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu gebruikt al geruime tijd data, onder meer in het kader van ziekenhuisfinanciering, rapportering en om het ziekenhuisaanbod bij te kunnen sturen. Het systeem waarmee ze dit doen, is echter verouderd en het was hoognodig om het landschap te moderniseren. Kurt Nys, ICT Manager bij de FOD Volksgezondheid, vergelijkt het zelf met een oude Mustang die nog altijd krachtig en mooi is, maar te veel verbruikt. Bovendien bracht COVID-19 ongeziene uitdagingen met zich mee.

“We werden met de neus op de feiten gedrukt en merkten plots welke behoeften we hadden. Alle overheden hebben hard gewerkt om op korte termijn de juiste data te verzamelen en de kwaliteit van die gegevens te verbeteren”, zegt Kurt Nys. Om het virus te bestrijden, hadden ziekenhuizen en beleidsvoerders bovendien predictieve modellen nodig. Het oude platform van de overheidsdienst was ook niet voorbereid om cijfers en inzichten met de buitenwereld te delen. Door de urgentie van de crisis besloot SAS - in het kader van een speciaal programma voor klanten getroffen door COVID-19 - om de licenties voor SAS® Visual Analytics en SAS® Viya® in bruikleen te geven en de FOD Volksgezondheid met de hulp van consultants verder te ondersteunen.

Ziekenhuisbezetting voorspellen

De FOD Volksgezondheid werkt nauw samen met verschillende andere organisaties, zoals Sciensano, het RIZIV en het federaal geneesmiddelenagentschap. Zeker tijdens de coronacrisis werd het plots erg belangrijk om efficiënt informatie te kunnen uitwisselen. De overheidsdienst had dus snel een cloudoplossing voor alle data nodig. In de context van de EU-richtlijnen over de privacy konden ze de data bovendien niet zomaar op een grote Amerikaanse clouddienst, zoals Amazon of Azure, zetten. SAS zorgde er daarom samen met zijn partners en de klant voor dat alles binnen een tijdspanne van slechts één week op een private cloud kon draaien.

Door die snelle implementatie beschikten de FOD Volksgezondheid en andere organen al in de eerste golf over een efficiënt dashboard om de ziekenhuiscapaciteit te monitoren. Predictieve modellen kunnen tot veertien dagen vooruitkijken en leveren betrouwbare resultaten om te voorspellen wanneer er meer bedden nodig zullen zijn. Ook de afwezigheidsgraad van verpleegkundigen werd onder de loep genomen, want er moet natuurlijk ook personeel zijn om de patiënten te verzorgen.

“Dankzij deze modellen konden we de noodplanning van de ziekenhuizen beter afstemmen op de evolutie van de cijfers. Als we tijdens de eerste golf de data hiervoor niet hadden verzameld, dan zouden we in de tweede golf veel minder sterk gestaan hebben”, zegt Kurt Nys. “We konden nu sneller naar een hoger crisisniveau schakelen, waardoor de capaciteit van de bedden op de diensten intensieve zorgen nooit is overstegen.”

Het platform houdt ook rekening met de vertrouwelijkheid van de data en past de informatie aan de gebruiker aan. Zo hoeft de FOD Volksgezondheid helemaal niet te weten wie in de ziekenhuisbedden ligt, maar zijn profielen voor Sciensano wel belangrijk om aan risk management te doen en de beleidsorganen optimaal te adviseren. Waar de ene partij de persoon achter de data dus niet kan identificeren, heeft de andere wel toegang tot meer geïndividualiseerde gegevens. Alle informatie is geanonimiseerd en volledig in lijn met de GDPR-wetgeving.

Terugkeer uit rode zone

Een andere toepassing die de FOD Volksgezondheid in aanloop naar de zomer heel snel moest kunnen lanceren, is het Passenger Locator Form. Op het einde van de eerste golf gingen de grenzen immers opnieuw open en moest de overheid de bewegingen van mensen in en uit het land kunnen opvolgen. Om de juiste informatie te verzamelen, maakten ze een formulier dat mensen binnen de 48 uur voor hun aankomst in België moesten invullen. Op die manier konden reizigers snel een uitnodiging voor een test krijgen wanneer ze in een rode zone geweest waren. Dankzij het gedeelde dashboard konden de gegevens opnieuw vlot tussen de verschillende partners gedeeld worden.

“Tegen het einde van de zomervakantie werden heel wat mensen zonder symptomen preventief getest. Daardoor daalde de positiviteitsratio en waren er plots onvoldoende reagentia om tests uit te voeren. Om hierop te reageren, werd het formulier uitgebreid met een tool voor zelfevaluatie die extra informatie verzamelde en op basis daarvan doeltreffend kon bepalen of iemand een test moest ondergaan”, legt Kurt Nys uit. Van zodra de testcapaciteit terug op punt stond, kon de maatregel worden teruggeschakeld en kreeg opnieuw iedereen na terugkeer uit een rode zone een verzoek om een coronatest te laten uitvoeren.

Informatie voor ambulances

Data is dus een erg belangrijk wapen voor de gezondheidszorg in de strijd tegen COVID-19, maar ook naast deze crisis heeft de sector veel te winnen bij efficiënt gebruik van informatie en inzichten. Net voor de uitbraak van het virus nam de FOD Volksgezondheid deel aan een hackathon voor partners en klanten van SAS. “Onze case bestond uit het modelleren van de impact op de aanrijtijden van ambulances”, zegt Kurt Nys. “Met data is het bijvoorbeeld mogelijk om op basis van verkeersdrukte te bepalen naar welk ziekenhuis een ambulance moet rijden. Wanneer de ring van Antwerpen vaststaat, kan die keuze veel tijdverlies besparen.”

“Daarnaast vervoeren ambulances soms heel complexe pathologieën. Voor bepaalde patiënten kan het daarom aangewezen zijn om het dichtstbijzijnde ziekenhuis voorbij te rijden en meteen naar een meer gespecialiseerd hospitaal te gaan. Zo kunnen mensen onmiddellijk beter geholpen worden en vermijd je een secundair transport”, aldus Kurt Nys. Zo’n systeem biedt bovendien perspectieven voor de toekomst, bijvoorbeeld door met ziekenhuisnetwerken te gaan werken. “Vandaag is bijna alles in elk ziekenhuis aanwezig, maar moet er overal wel een dienst oncologie zijn? Misschien is het beter om specialisten zoveel mogelijk samen te zetten, zodat ze een betere zorg kunnen voorzien.”

Bekroond project 

Het crisisjaar 2020 heeft de FOD Volksgezondheid meer dan ooit de kracht van data laten ondervinden. De snelle implementatie mag bovendien een huzarenstukje genoemd worden. “We hebben van de verschillende taskforces felicitaties gekregen, dus we zijn heel tevreden over de samenwerking met SAS. Bovendien is onze applicatie ondertussen twee keer genomineerd voor eGov Awards en hebben we de hoofdprijs voor beste samenwerking gekregen”, zegt Kurt Nys.

De FOD Volksgezondheid heeft door COVID-19 een versnelde transitie doorgemaakt. Vroeger diende de oplossing voornamelijk om te capteren en structureren, vandaag wordt dit uitgebreid naar een platform waarmee medewerkers zelf analyses kunnen uitvoeren en waarop toepassingen zoals AI en Machine Learning kunnen worden uitgerold. Bovendien kunnen gegevens nu op een veilige en doeltreffende manier tussen verschillende partners gedeeld worden.

In de nabije toekomst zal SAS de overheidsdienst helpen om vanuit het vroegere systeem naar een moderne SAS Viya-omgeving over te schakelen. Daardoor zal de FOD Volksgezondheid nog meer mogelijkheden hebben om voor een breed publiek toekomstgerichte analyses te doen. En op die manier dus de gezondheidszorg in België te optimaliseren. Of hoe de oude Mustang er nog altijd even geweldig uitziet, maar een duurzame motor voor de toekomst krijgt.