IFRS 9 & stresstesten: van een historische naar een toekomstgerichte benadering

De economische crisis van 2008 heeft de bank- en financiële wereld op zijn grondvesten doen schudden en ook nu nog zijn de naschokken in de sector voelbaar. De economische inzinking heeft geleid tot een aanscherping van de boekhoud- en risicoregelgeving. Nieuwe regels moeten ervoor zorgen dat de lessen die van de crisis zijn geleerd, worden toegepast. Zo heeft de crisis het bijvoorbeeld pijnlijk duidelijk gemaakt dat de kapitaalbuffers ontoereikend waren en dat er te laat voorzieningen waren opgenomen om de crisis een halt toe te roepen.

De nieuwe IFRS 9 (International Financial Reporting Standard), die de IAS 39 (International Accounting Standard) vervangt, moet een afdoende oplossing geven voor een betere berekening van de voorzieningen. Stresstesten moeten op hun beurt de financiële stabiliteit van de financiële sector versterken en afstemming van het bedrijfsplan en het risicokader binnen banken mogelijk maken.

Terwijl IFRS 9 over boekhoudregels gaat, draait het bij stresstesten om risicoregelgeving. Hoewel de twee regelingen strikt genomen geen verband met elkaar houden, zijn beide gericht op het cultiveren van een meer toekomstgerichte houding om in geval van extreme gebeurtenissen de overlevingskansen beter te kunnen inschatten en te verhogen.

IFRS 9: een remedie voor ‘te laat of te laag’

IFRS 9 wordt op 1 januari 2018 van kracht. De nieuwe regelgeving heeft hetzelfde toepassingsgebied en stelt dezelfde vereisten voor het opnemen en niet langer opnemen van activa en verplichtingen in de balans als IAS 39. IFRS 9 bevat echter wijzigingen ten aanzien van de classificatie en waardering van financiële instrumenten, bijzondere waardevermindering en hedge accounting. De nieuwe regelgeving heeft drie kernelementen:

1.      Classificatie en waardering: Bepaalt welk waarderingsmodel voor welke balansposten moet worden gebruikt. Met andere woorden, wat zijn uw plannen met uw activa? Als een bank een obligatie koopt, kan de bank de obligatie aanhouden tot aan de expiratiedatum of de obligatie eerder verkopen. Afhankelijk van wat het bedrijf van plan is, worden de activa gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs of de reële waarde.

2.     Bijzondere waardevermindering: Bepaalt hoe voorzieningen voor kredietverliezen worden gewaardeerd en geboekt. In IFRS 9 wordt één waardeverminderingsmodel op basis van verwachte verliezen geïntroduceerd ter vervanging van het model dat op opgelopen verliezen is gebaseerd.

3.     Hedge accounting: IFRS 9 geeft aangepaste voorwaarden waaronder hedge accounting mag worden gebruikt.

De belangrijkste wijziging in de regelgeving betreft de bijzondere waardevermindering. Op grond van de huidige IAS 39 wordt een verlies van een financieel actief geboekt nadat een verliesgebeurtenis heeft plaatsgevonden. De financiële crisis heeft laten zien dat als financiële instellingen wachten totdat de gebeurtenis zich daadwerkelijk voordoet, ze te laat zijn om doeltreffend te kunnen reageren. Het is juist door die late reactie dat banken zoals Lehman Brothers zijn omgevallen. "Het kredietverlies werd te laat verantwoord en de bedragen van de voorzieningen voor kredietverliezen waren te laag. De nieuwe regelgeving moet voor meer stabiliteit zorgen door het gebruik van een model gebaseerd op verwachte verliezen voor te schrijven voor alle financiële instrumenten die aan een bijzondere waardevermindering onderhevig zijn. Banken moeten meer vooruitkijken door risico's te waarderen op basis van een aantal macro-economische veronderstellingen", zegt Gino Coene, Industry Leader Risk Management Solutions bij SAS.

"Terwijl we vroeger alleen onderscheid maakten tussen goede en slechte activa – overwegend leningen en obligaties – gaan we nu naar een driedelige benadering", vervolgt Coene. "Ten eerste zijn er de kredietposities waarin zich geen significante wijzigingen hebben voorgedaan sinds die kredietposities zijn ingenomen. Vervolgens zijn er de leningen en obligaties waarin zich nauwelijks of geen verandering heeft voorgedaan ten opzichte van het moment waarop de kredietpositie is ontstaan. Voor de leningen en obligaties waarbij er een verhoogd risico bestaat, moeten de voorzieningen op een andere manier worden berekend. Zonder verhoogd risico gaat een bank uit van een horizon van twaalf maanden. Bij een hoger risico van kredietverlies zullen banken echter verplicht zijn om naar de volledige looptijd van de kredietpositie te kijken en om het potentiële kredietverlies over de volledige levensduur meteen te nemen. Dit heeft ingrijpende en rechtstreekse gevolgen voor de winst-en-verliesrekening en – dus – voor de aandelenkoers van een bank."

DDoor IFRS 9 worden ook risicoconcepten in de boekhouding geïntroduceerd.

Door IFRS 9 worden ook risicoconcepten in de boekhouding geïntroduceerd, aldus Gino Coene: "Meestal bewegen de Chief Financial Officers en de Chief Risk Officers zich ieder in hun eigen domein en hebben ze weinig interactie. Dit zal met de nieuwe regelgeving veranderen, omdat de boekhouding risicoberekeningen in aanmerking moet nemen om de juiste kredietbedragen te kunnen boeken. De grootste verandering is echter dat tegenwoordig alle verliezen moeten worden genomen voor gebeurtenissen die in de toekomst zouden kunnen plaatsvinden."

Stresstesten in een notendop

De Basel-regeling bepaalt de hoogte van de kapitaalbuffer die banken moeten aanhouden, maar de economische crisis heeft duidelijk gemaakt dat de kapitaalbuffers ontoereikend waren. "Als een bank de crisis wil doorstaan, heeft ze niet alleen kapitaalbuffers nodig, maar ook een portefeuille met hoogwaardige liquide activa. Een bank kan deze veiligheidsreserves aanspreken om verliezen op te vangen en in moeilijke tijden te overleven. Stresstesten geven aan of een bank in staat is om de risico's in te schatten en op passende wijze te reageren", volgens Gino Coene.

Afgezien van het kunnen uitvoeren van interne stresstesten – bijvoorbeeld om de risico's voor een nieuw dienstaanbod te beoordelen – moeten banken ook extern opgelegde testen kunnen verrichten. De Europese Bankautoriteit (EBA), die de taak heeft om de marktontwikkelingen te volgen en te beoordelen en om trends en potentiële risico's vast te stellen, gebruikt stresstesten als een van de voornaamste toezichtinstrumenten om de stabiliteit van de financiële markt in de gaten te houden.

In de afgelopen vijf jaar heeft de EBA verschillende EU-brede stresstesten uitgevoerd, waarvan de laatste in februari 2016. De resultaten daarvan zijn in juli van dit jaar gepubliceerd. "Dit levert voor banken een enorme werkbelasting op, en omdat stresstesten een terugkerende oefening gaan worden, kunnen banken zich daar maar beter op instellen door efficiënte analytische toepassingen in te voeren", merkt Coene op.

Belangrijkste uitdagingen

Er is sprake van een duidelijke interactie tussen voorzieningen voor kredietverliezen en kapitaalbuffers – tussen financiën en risico. IFRS 9 en stresstesten hebben daarom een aantal uitdagingen met elkaar gemeen:

1.     Een transparante productieomgeving: Voor de financiële sector is het een enorme uitdaging om oplossingen voor Risico en Financiën te implementeren die transparante, controleerbare en herhaalbare gegevens opleveren. Daarom moet de omgeving ondersteuning bieden voor een goed geregelde orkestratie van alle processen die zijn betrokken bij de aanlevering van de berekende resultaten en de informatieverstrekking, zowel intern als extern.

2.     Simulatie van de potentiële impact: Banken moeten in staat zijn om verschillende scenario's uit te voeren en de impact daarvan te analyseren in een testomgeving. Een goede manier om dat te doen is om een simulatieomgeving in te richten waarin complexe modellen kunnen worden uitgevoerd en er snel resultaten kunnen worden verkregen.

3.     Goed modelbeheer: De prognose van de potentiële kredietverliezen of risico's voor een organisatie is gebaseerd op voorspellende modellen waarmee verschillende (macro-economische) scenario's worden berekend. "Vandaag de dag lopen banken echter niet voorop wat modelgovernance betreft. Welke modellen moeten voor welke producten of activa worden gebruikt? En als een model is gevalideerd, op basis van welke input en veronderstellingen is dat dan gebeurd? Analytische modellen moeten regelmatig worden geëvalueerd en bijgesteld, met name nu banken steeds meer modellen gebruiken. Voor een doeltreffende modelgovernance moeten alle modellen worden ontwikkeld, gevalideerd en beheerd in één omgeving die alle gereedschappen en voorzieningen biedt die voor modellering nodig zijn", legt Coene uit.

4.     Een goed beheerde dataomgeving: Voor goed functionerende analytische modellen heb je data nodig. Daarom zouden alle data idealiter ook in één omgeving moeten worden opgeslagen. "Voor banken, die enorme bergen aan data verzamelen, is dat een lastige opgave. Verder gaat het niet alleen om het verzamelen van data, maar ook om het bewaken van de kwaliteit daarvan. Iedereen kent wel het gezegde 'garbage in, garbage out'."

Banken staan voor een groot aantal uitdagingen, maar met de regelgeving die nu voor de deur staat, is het ook een race tegen de klok geworden, omdat de deadline krap is. Banken moeten daarom worden aangespoord om snel oplossingen te zoeken en om aan de vier uitdagingen tegelijk te werken. "Verder vergroten IFRS 9 en stresstesten de noodzaak voor financiële instellingen om met een toekomstgerichte benadering zowel voor Risico als voor Financiën modellen te ontwikkelen, toe te passen en te beheren. Op het SAS Forum zal dit onderwerp door verschillende sprekers worden besproken. Chief Data Officers zullen leren hoe ze hun data op orde krijgen, CRO's en CFO's zullen voordeel halen uit praktische tips voor de overstap van een historische benadering op een toekomstgerichte benadering, en CIO's kunnen kennis opdoen over geïntegreerde systemen met beheerde processen", besluit Gino Coene.

Share this article with your network:

Read more about ”Optimize Fraud Detection, Security & Risk”